مدرسه هراسی در کودکان

ترس از مدرسه چیست؟

کودکانی که دچار این مشکل هستند،  دارای ترس افراطی، غیر منطقی و پایدار نسبت به مدرسه رفتن هستند و هنگام جدایی از والدین و رفتن به مدرسه به شدت در مقابل ترک خانه مقاومت می کنند.

ترس مفرط از مدرسه معمولا برای اولین بار در دوره پیش دبستانی، کودکستان یا کلاس اول ظاهر می شود و در کلاس دوم به اوج می رسد، با این حال خودداری از مدرسه رفتن، می تواند در هر سنی رخ دهد. دختران و پسران تقریبا به یک میزان ترس از مدرسه را از خود نشان می دهند.1
 

ویژگی‌ها و نشانه‌های ترس از مدرسه

کودکانی که از مدرسه می‌ترسند اغلب بسیار حساس و نا‌ایمن‌اند. این کودکان ترجیح می‌دهند همیشه کنار والدین خود بمانند و در صورت جدایی از آنها دچار اضطراب می‌شوند! اگر فرزندتان نشانه‌های زیر را بروز داد، ممکن است با ترس از مدرسه روبه‌رو باشد:

نشانه‌های جسمی مداوم مانند ناراحتی‌های شکمی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا خستگی شدید بدون علت پزشکی قابل‌تشخیص و واقعی؛

کج‌خلقی، وابستگی یا علائم اضطراب در صورت جدایی از والدین؛

ترس شدید از تنهایی یا ترس‌های غیر‌منطقی؛

دشواری در خوابیدن و کابوس دیدن مداوم؛

بروز نشانه‌ها در روز‌های مدرسه و رفع این نشانه‌ها در روز‌های تعطیل و آخر هفته‌ها.

کودکانی که با هراس از مدرسه روبه‌رو هستند، تا مدتی طولانی و به‌صورت ادامه‌دار از مدرسه‌ رفتن امتناع می‌کنند. این ترس مشکل نادری نیست و متأسفانه تأثیر مخربی بر تحصیل کودکان دارد. تخمین زده می‌شود که ۱ تا ۵ درصد از کودکان، ترس از مدرسه دارند.

ترس از مدرسه تجربهٔ استرس‌آفرینی برای کودک و والدین است. خوشبختانه والدین می‌توانند برای کنار‌آمدن کودکان با این ترس و غلبه بر آن اقدامات مؤثری انجام دهند. گام نخست برای حل مشکل این است که بفهمید «چرا فرزند‌تان از مدرسه‌ رفتن می‌ترسد».2

علل مدرسه هراسی

ترس از مدرسه (مدرسه هراسی) می‌تواند ریشه‌های محیطی، خانوادگی یا فردی داشته باشد. یکی از عوامل اصلی در پدیدایی این ترس اختلال اضطراب جدایی است. در حقیقت بسیاری از کودکان به این دلیل از مدرسه رفتن می ترسند که توانایی جدا شدن از والدین خود را ندارند. 

برخی از کودکان نیز به خاطر این‌که نگران مسخره شدن یا زیر ذره‌بین بودن از سوی دیگران هستند، از مدرسه رفتن امتناع می کنند. این گروه کودکان عموما در مورد ارزیابی شدن و مورد قضاوت قرار گرفتن نگرانی شدید دارند. همچنین این احتمال هست که محیط مدرسه برای کودک ناخوشایند باشد. حل نشدن این ترس ها می تواند به تدریج اختلال فوبیای اجتماعی را شکل دهد. برای آگاهی از اختلال فوبیای اجتماعی کلیک کنید. 

معمولا کودکان مشکلات با همسالانشان را برای پدر و مادر بازگو نمی‌کنند چون این کار را نشانه‌ ضعف و ناتوانی خود می‌دانند. گاهی ترس کودکان از مدرسه ناشی از بدرفتاری های همسالان یا اولیای مدرسه با آن ها است. برخی از معلمان و کارکنان مدرسه با کودکان رفتار سخت‌گیرانه دارند یا به تنبیه کودکان می‌پردازند. 1
 

ویژگی های کودکان که از مدرسه می هراسند

- در محیط زندگی آنان تبعیض وجود دارد.

- سطح وابستگی به مادر در برخی از آنان شدید است.

- برخی از مادران از تیپ های سلطه جو بوده اند که سعی داشته اند کودک را در انحصار خود داشته باشند یا مادرانی مضطرب دارند.

- احتمالا والدینشان از آن دسته افرادی بوده اند که سعی داشته اند فرزندشان هرگز از خانه خارج نشود.

- اغلب این بچه ها ترسو و خجالتی هستند

- اغلب تصور نادرستی از توانایی های خود بخصوص در مقایسه با دیگر بچه ها دارند.

- برخی از آنها در مدرسه و گاهی در خانه احساس تنهایی می کنند.
 

عواملی که مدرسه هراسی کودکان را تشدید می کند

- درگیری والدین در خانه که کودک را در زمانی که در مدرسه است دچار اضطراب و دلواپسی می کند.

- نقص جسمانی کودک.

- داشتن معلم سختگیر تا تنبیه در مدرسه.

- سختی و مقررات و ضوابط مدرسه.

- درگیری و کتک کاری با دیگر بچه ها در مدرسه.

- تولد فرزندی جدید و احساس ناکامی و محرومیت و سرخوردگی.3
 

چگونه به کودکانی که ترس از مدرسه دارند کمک کنیم؟

برنامه‌های مداخله‌ای برای فائق‌آمدن بر ترس از مدرسه در هر دو محیط خانه و مدرسه اجرا می‌شوند. ممکن است راهبرد خاصی بیشترین کمک را به فرزند شما برساند، اما بد نیست همهٔ راهکار‌های زیر را در نظر بگیرید:


 

۱. با فرزند خود گفت‌و‌گو کنید

گاهی کودکان احساسات خود را بدون درخواست شما بیان نمی‌کنند. به‌جای سؤالات بله/خیر از سؤالاتی با پایان باز استفاده کنید تا کودک بتواند جای خالی را کامل کند. مثلا بپرسید: «وقتی در مدرسه هستی، چه چیزی بیشتر از همه آزارت می‌دهد؟»
 

۲. موانع آموزشی را پیدا کنید

ببینید آیا مهارت‌های ضعیف یادگیری یا نوعی ناتوانی در آموختن، نقشی در ترس از مدرسه دارند یا نه. حتی برای دانش‌آموزان ممتاز هم ترس از شکست (نمرات ضعیف)، یکی از علل ترس از مدرسه است.
 

۳. به فرزند‌تان تسلی‌خاطر دهید

همواره به فرزند‌تان یاد‌آوری کنید که همه‌چیز درست می‌شود. رفتار شما نیز باید همین گفتار را تأیید کند. به همین دلیل، نگرانی خود را بروز ندهید.
 

۴. یک متحد پیدا کنید

از معلم یا یکی دیگر از مسئولان مورد‌اعتماد مدرسه کمک بگیرید. از او بخواهید در صورت مضطرب شدن فرزند‌تان یا بروز هر‌ مشکلی پشتیبان او باشد.

۵. روابط فرزند خود با دوستانش را تحکیم کنید

به فرزند خود کمک کنید روابط دوستانه‌اش را گسترش دهد. می‌توانید دوستانش را به منزل دعوت کنید یا او را در یک باشگاه ورزشی یا فعالیت جمعی دیگر ثبت‌نام کنید.
 

۶. برنامه‌های فرزند‌تان را ارزیابی کنید

مطمئن شوید کودک‌تان فرصت‌های لازم برای موفقیت تحصیلی را دارد و هم‌زمان می‌تواند به فعالیت‌های مورد‌علاقه‌اش هم بپردازد.
 

۷. فرزند خود را توانمند کنید

اگر به کودک‌تان زورگویی شده است، راهبرد‌های مختلفی را برای باز‌پس‌گیری قدرت و غرور او بررسی کنید. اگر لازم بود، از افراد متخصص کمک بگیرید.
 

۸. هر جا لازم بود مداخله کنید

اگر فرزند‌تان با تهدیدی جدی در مدرسه یا محله روبه‌رو است، حتما برای رفع آن اقدام کنید. به یاد داشته باشید که تشویق فرزند‌تان به تلافی‌کردن بهترین روش مقابله با قلدر‌ها نیست.
 

۹. آهسته و پیوسته اقدام کنید

اگر ترس کودک از مدرسه شدید است، ابتدا فقط چند ساعت او را به مدرسه ببرید؛ به‌مرور، زمان حضور او را افزایش دهید تا نهایتا یک روز کامل را در مدرسه سپری کند.


 

۱۰. از پاداش‌دادن استفاده کنید

با استفاده از «نظام مدیریت رفتار»، برای حضور در مدرسه به فرزند‌تان جایزه بدهید. از طرف دیگر، اگر فرزند‌تان از مدرسه رفتن سر‌ باز زد و در خانه ماند، فعالیت‌های تفریحی را برای او ممنوع کنید.
 

۱۱. با متخصص مشورت کنید

اگر مسائل خانوادگی شما مشکل فرزند‌تان را تشدید می‌کند، حتما با متخصص سلامت روان مشورت کنید. اگر ترس از مدرسه با مداخلات شما نیز بهبود نیافت باز هم با متخصص مشورت کنید. در صورت امکان، همهٔ اعضای خانواده را در جلسات مشاوره مشارکت دهید؛ چون روابط خانوادگی هم بر ترس از مدرسه مؤثر است و هم از آن تأثیر می‌پذیرد.2

پینوشتها
1.
2.
3.